Cando os camiños eran corredoiras de lama —e moitos o seguen a ser—; cando o fume era de decotío unha cortina que o confundía todo, onde non tiña chegado a electricidade, dábase unha  peculiaridade: as aldeas estaban ateigadas de xente. Non estamos a falar de cando os deuses falaban ós homes ou de cando os animais  empregaban a linguaxe humana… é moito máis próximo o noso vivir de cada día… digamos… aló, ben mediado o século XX —para algúns ‘prehistoria’— cando a necesidade provocou un  éxodo que sería o xerme… o xermolo da despoboación que deixou o campo sen brazos novos.

Casados de novo, amigos e veciños, lixeiros de bagaxe, trocaban a lama por rúas de asfalto e o fume das lareiras  por cantidades inxentes de gases de combustión vomitadas a atmosfera por a boca de xigantescas chemineas. O seu destino, Bilbao, Barcelona… Francia, Holanda, Alemania… o seu hábitat… os suburbios, vivendas insalubres, recunchos onde se hacinaban as persoas…  Fuxían da imperiosa necesidade para atopar un traballo  e un horizonte de futuro que mellorara ás  súas condicións de vida, lonxe da natal Galiza que non lles garantía a supervivenza con unha nimia dignidade.  Era unha man de obra xoven e sen coalificación, barata, sumisa, comprometida…

Hoxe a paradoxa é outra. Una poboación envellecida, algúns deses emigrados  retornaron para rematar os seus derradeiros días no lugar que os vira nacer… eso sí: sós…

Agora só se amosan unhas chairas baleiras de persoas e invadidas de matogueiras porque os poucos xévenes que as poboaban, máis cualificados que os de antaño, aspiran a un traballo digno e a un salario que lles permita satisfacer uns servizos básicos dos que carecen nas aldeas fronte  a ós que disfrutan os ‘urbanitas’.

As corredoiras seguen cheas de lama, o lixo recólleno unha vez por semán, carécese de saneamento, non existe traída de auga en gran parte das zonas ruráis, a telefonía móbil é case un milagre, pode quedar sen cobertua 5 ou 6 veces nunha conversa de 10 minutos. O internet unha historia a definir con unha só palabra: estafa. Ó que hai que engadir os intermitentes cortes de suministro eléctrico —que non é culpa de ninguén—, iso  que quede ben claro, suministradora, distribuidora e comercializadora…, como Pilatos, lávanse as mans. O transporte público non chega e o regular é máis ben deficente e irregular.  Todo isto, e outros moitos detalles que sí veñen ao caso, pero non vou  enumerar,  sucédelle a unha poboación que paga os mesmos impostos que aqueles que disfrutan de todos isos servizos, carenzas que fan insoportábel a  estadía nistos  lugares.

Non podo esquecer —inda que quixera— a desafección que xeneran os políticos niste medio:  as promesas que fan  en tempos electoráis, trocándose nun insulto á intelixencia que non só é privilexio dos nacidos no asfalto, un agravio esparexido, unha convocatoria tras outra, por persoas que nin coñecen a problemática do campo, nin mostran interés algún por ela, porque  a vaca máis cerca que tiveron é a que ven retratada no chicolate ‘milka’ ou a alegórica sorisa que amosan fachendosas as caixas de queixo en porcións de  ‘la vaca que ríe’; isos son os que —en teoría— defenden a natureza e non diferencian un castiro dun carballo,  xa non digamos unha enciñeira dunha  sobreira ou corticeira, e algúns van moito máis aló… dín que é necesario ser biológo para non confundir  un macho  con unha fema.

Vivir para ver! Xuzgueno vostedes mesmos!

Que pasa cos pobos da Galiza interior? Pobos pantasmas, baleiros, rendidos ao esquecemento onde  só reina o silenzo.  Nembargantes,  ese hábitat vacío segue a ser fermoso, transmite paz e tranquilidade, donde o vento se detén para non interrumpir  os belidos arpexios dos paxaros.

— Xa! —dí o derradeiro habitante do lugar—, pero non quita a fame.

Poucas veces dedicamos á paisaxe unha mirada de agradecemento i unha atención ben merecida; ningunha… agradecemos á natureza o seu feitizo cromático cheo de evoacións, de poesía, de fermosura… bosques idílicos que  miramos e non vemos, ises continxentes de vexetación que non permite ver o ceo e que tan xenerosamente absorben o bióxido  de carbono que diariamente producimos e ciscamos pola atmosfera.

O bullizo da labranza xa é historia como tamén o son as troulas nas cantinas amenizadas con cantigas populares transmitidas oralmente  e outras  improvisadas por espontáneos bardos. Lembranzas que pervivían na memoria dos que de verdade coñecían e amaban a terra, as súas lendas, os encantamentos, os pobos asolagados por ‘divinas órdenes’,  lagoas cheas de misterio, ventos que falaban de maxia, de vasoiras voadoras, historias de amores que remataban en vodas que celebraba  Mephistopheles… no transitar dos tempos… un tempo efímero que esqueceu deleitarse do fermoso e deixou de debuxar a harmonía para escribir con pranto nostálxicas melodías nas corredoiras de lama.

*Dalia Coira Cornide es Licenciada en Pedagogia